Edebiyat Akımları ve Edebiyatımızdaki Uzantıları

Not:Bir sanatçı birden fazla akımın özellikleri bulunabileceği gibi;zamanla birden fazla akım içersinde yer almış olabilir.

Klasizm(Soyyapıtçılık)

Felsefi temelini Descartes ve Pascal atmıştır./ Seçkin insanlara hitap eder./ Akıl,sağduyu ön plandadır./

Konularını eski Yunan ve Latin kaynaklarından alır./ Üç birlik kuralı esas alınır./ Mükemmel insan tipi işlenir./

Dil kusursuz ve sağlamdır./ Çirkin,kötü konular ele alınmaz./ Yazar kişiliğini gizler./

Sanat için sanat anlayışı hakimdir./

Sanatçılar

Descartes, Boileau,Racine,Corneille,La Fontainne,Pascal,Madam De La Fayette,La Bruyere,Boussuet,Moliere

Şinasi,Ahmet Vefik Paşa,Ali Bey,Yusuf Kamil Paşa



Romantizm(Coşkuculuk)

Felsefi temelini J.J.Rousseau atmıştır./ İlkelerini Victor Hugo,Cromwell adlı eserinin önsözünde açıklamıştır./

Klasizme tepki olarak doğmuştur./ Duyguları ön plana çıkarmıştır./ Hristiyanlığa,milli kaynaklara yönelmişlerdir./

Sanatçı kişiliğini gizlemez./ Tasvire önem verilir./ Kahramanlar toplumda yaşayan bütün tiplerden olabilir./

Toplum için sanat anlayışı hakimdir./ Dil ağırdır,süslüdür./ Üç birlik kuralı kaldırılıp,dram türü oluşturulmuştur./

Karşıtlıklardan yararlanılır./Tarihi,aşk,ölüm,tabiat konuları işlenir./

Sanatçılar

Rousseau,Victor Hugo,Voltaire,Goethe,Lamartine,Puşkin,Chateaubrian,Shakespeare,Lord Byron,Schiller,A.Musset,A.Dumas

Namık Kemal, Abdulhakhamid Tarhan,Ahmet Mithat Efendi

Realizm(Gerçekçilik)

Öncülüğünü Stendhal yapmıştır./ Romantizme tepki olarak doğmuştur. / Gözlem ve belgeye dayanır./ Tarafsızlık esastır./

Toplum gerçekleri ele alınmasına karşın, “sanat için sanat” anlayışı benimsenir./ Konular gerçek yaşamdan alınır./

Biçim güzelliği önemlidir./ Yazar kendi görüş ve yorumlarını katmaz./ Dil ve anlatım süslü değildir./ Üslup önemlidir./

Sanatçılar

Stendhal, Balzac,Gustave Flaubert,Lev N. Tolstoy,Dostoyevski, A. Çehov, M Şolohov, Ernest Hemingway,John Steinbeck,

Herman Melville, Charles Dickens,Gogol,Turganyev ,Maksim Gorki ,Mark Twain,Jack Landon,

Recaizade Mahmut Ekrem ,Samipaşazade Sezai, Nabızade Nazım,Mehmet Rauf, Halit Ziya,Refik Halit,Falih Rıfkı,Sait Faik,

Memduh Şevket,Reşat Nuri,Yakup Kadri,Halide Edip,Orhan Kemal,Kemal Tahir,Yaşar Kemal,Fakir Baykurt



Naturalizm(Doğalcılık)

Kurucusu Emile Zola’dır.İlkelerini Deneysel Roman adlı kitabında açıklamıştır./ Aşırı bir gerçekçilik vardır./

Kişiler, sosyal düzeylerine göre konuşturulur./ Gözlem yerine,deney ve Determenizme(neden-sonuç ilişkisi) önem verilir./

Sanat, toplumsal sorunların çözümü için bir araç olarak görüldüğünden “Toplum için sanat” anlayışı hakimdir./

Ayrıntı çok fazladır./ Kötümserlik hakimdir./ Maddecilikten beslenir./ Çevrenin insan üzerinde etkileri araştırılmıştır.

İnsanın fizyolojik özellikleri üzerinde durulmuş; insan ırsiyet (soyaçekim) ve genetik özellikleriyle ele alınmıştır.

Sanatçılar

Emile Zola,Alphonse Daudet,Guy de Maupassant,Goncourt Kardeşler,H.Taine,Guy de Moupossant

Hüseyin Rahmi Gürpınar,Beşir Fuat,Nabızade Nazım



Parnasizm(Şiirde Gerçekçilik)

Romantik şiire tepki olarak doğmuştur./ Realizm ve Naturalizm’in kurallarını benimsemiştir./

Sanat için sanat anlayışını benimser./ Yararlılık(Pozitivistilk) esastır./ Biçim güzelliğini her şeyin üstünde tutarlar./

Ölçü ve uyağa çok önem vermişlerdir./ Duygunun yerine düşünceler ön plandadır./ Tarihi olaylara özlem duyarlar./

Sanatçılar

Gautier, Banville, François Coppee,Heredia,Leconte de Lisle

Tevfik Fikret,Yahya Kemal,



Sembolizm(Simgecilik)

Akımın öncüsü Baudelaire’dir./ Parnasizme tepki olarak doğmuştur./ Duygusallığa, insanın iç dünyasına yönelmişlerdir./

Şiirde anlam kapalı olmalıdır,yorumlanmalıdır./Hayalcilik ,Gerçeklerden kaçış vardır./Bol mecaz kullanılmıştır./Lirizm ön plandadır./

Toplumsal sorunlarla ilgilenilmediğinden”sanat için sanat” anlayışı benimsenir./ Biçime önem verilmez./ Dil ağır ve sanatlıdır./

Sanatçılar

Baudelaire,Rimbaud,Mallarme,Paul Verlaine,PuşkinAdger,Allen Poe

Cenap Şahabettin,Ahmet Haşim,Cahit Sıtkı, Ahmet Hamdi Tanpınar ,Ahmet Muhip Dranas,Necip Fazıl,Mehmet Akif

Empresyonizm(İzlenimcilik)

Dış alem değil,iç alemle ilgilenir./ Dış dünyanın iç dünyadaki izlenimleri anlatır./ Özgürlükçüdür./

Belli bir şekil ve ahlak kaygısı taşımazlar./ Amaç taşımazlar./

Sanatçılar

Rilke,J.Joyce,Rimbaund,Verlainne



Dadaizm

Dil ve estetik kurallarını tanımazlar./ Anlatım başıboş ve kapalıdır./ Aklı değersiz bulurlar./

Hiçbir şeyin varlığına doğruluğuna inanmazlar./Mizahi anlayış vardır./ Sonraları Sürrealizme dönüşmüştür.

Sanatçılar

Tristan Tzara,Andre Breton,Louis Aragon,Peret,Soupapault

Garipçiler akımı,Orhan Veli Kanık



Sürrealizm(Gerçeküstücülük)

Öncüsü Andre Breton’dur./ Realizme karşıdır./ Düşe,bilinçaltına ve rastlantıya önem verir./ Aklın denetimini uzak tutarlar./

Freud’un görüşlerini esas alırlar./ Hiçbir şey düşünmeden yazmaya önem verirler./ Mizah ve espiriyi kullanırlar./

Gelenek, görenek, töre ve yasalara karşı çıkarlar./

Sanatçılar

Andre Breton,Paul Eluard,Luis Aragon

Orhan Veli Kanık,Garipçiler,İkinci Yeni akımı



Egzistanyalizm(Varoluşçuluk)

Kurucusu J.Paul Sartre’dir./ Bunalım edebiyatıdır./ İnsanın önce var olduğunu,sonra davranışlarıyla kendini yarattığını savunur./

Sanatçılar

J.Paul Sartre,Andre Gide,Albert Camus,W. Faulkner,A. Malraux,S. De Beauvoir

Melih Cevdet Anday,Demir Özlü,Selim İleri



Neoklasizm

Sembolizme tepki olarak doğmuştur./ Ölçünün serbestliğine karşı çıkar./ Amacı aklın üstünlüğünü yeniden kabul etmektir./

Klasik eserlerden faydalanmayı amaç edinirler./

Sanatçılar

Jean Moreas,Henri de Ragnier

Yahya Kemal Beyatlı

Fütürizm(Gelecekçilik)

Marinetti tarafından kuruldu./ Makineyi ve hızı sanata sokmuşlardır./ Ahlaka karşıdır./ Geçmişe isyan vardır./

Sanatçılar

Marinetti,Mayakovski,

Nazım Hikmet Ran

Kübizm

İtalyan ressam Picasso başlatmıştır./ Empresyonizme tepki olarak doğmuştur./ Karmaşıklık vardır./

Konunun görünmeyen yönleri de göstermeyi amaçlarlar./ Duygu ve olaylar birbiriyle karışık verilmiştir./

Farklı yerlerdeki gerçekleşen şeyler aynı kabul edilerek verilir./ Edebiyatta pek yankı bulmamıştır./

Sanatçılar

Picasso,Brague,Apolinaire

Diğer Akımlar

Letrizm (Harfçilik),Ekspresyonizm(Dışavurumculuk),Ünanimizm(Tekruhçuluk)

Neosembolizm(Neoklasiklere karşı)